Negatieve elektriciteitsprijzen: uitdagingen en oplossingen voor producenten van hernieuwbare energie

De laatste jaren is de term ‘negatieve elektriciteitsprijzen’ steeds gebruikelijker geworden in de energiesector, vooral in de context van de Nederlandse markt.

Maar wat houdt dit fenomeen precies in, en waarom gebeurt het?

Om dit te begrijpen moeten we ons verdiepen in de complexiteit van vraag en aanbod, de dynamiek van hernieuwbare energie en de uitdagingen waarmee energieproducenten, vooral in Nederland, worden geconfronteerd.

I. Negatieve elektriciteitsprijzen begrijpen

1) Wat veroorzaakt negatieve elektriciteitsprijzen?

Negatieve elektriciteitsprijzen komen voort uit een fundamenteel economisch principe: de wisselwerking tussen vraag en aanbod. Bij elektriciteit moeten vraag en aanbod altijd op elkaar aansluiten, op ieder moment. In situaties waarin er sprake is van een overaanbod en een lage vraag, kunnen de prijzen onder nul dalen.

Dit scenario komt steeds vaker voor vanwege de snelle groei van duurzame energiebronnen in Nederland. In het verleden, toen energiesystemen sterk afhankelijk waren van fossiele brandstoffen, was het handhaven van een evenwicht tussen vraag en aanbod relatief eenvoudig. Traditionele elektriciteitscentrales, zoals gas- en kolencentrales, zouden kunnen worden aangepast om aan schommelingen in de vraag te voldoen.

Maar met de opkomst van hernieuwbare energie is het moeilijker geworden om dit evenwicht te handhaven. Hernieuwbare energie, vooral wind- en zonne-energie, is sterk afhankelijk van externe factoren zoals weersomstandigheden.

Wanneer deze bronnen elektriciteit in overvloed opwekken en tegelijkertijd de vraag laag is, komen negatieve elektriciteitsprijzen voor. Als bijgevolg moeten producenten in deze tijden van overaanbod betalen om overtollige elektriciteit aan het net te leveren.

2) Het groeiende probleem van negatieve uurprijzen

In Nederland was sprake van een scherpe stijging van de negatieve uurprijzen. In 2021 waren er 70 negatieve uurprijzen, en dit aantal steeg naar 105 in 2023, met 49 voorvallen alleen al in mei. Deze piek in negatieve prijzen houdt direct verband met het groeiende aandeel van elektriciteit uit zon en wind in de Nederlandse elektriciteitsmix, dat tijdens het Pinksterweekend ruim 50% bereikte. Naarmate de capaciteit van hernieuwbare energiebronnen blijft groeien, wordt verwacht dat deze trend zich zal versterken.

Deze situatie leidt tot wat experts het ‘kannibalisatie-effect’ noemen. Een toename van de opwekkingscapaciteit zorgt ervoor dat de elektriciteitsprijzen dalen, wat de economische levensvatbaarheid van projecten op het gebied van hernieuwbare energie aantast. Dit vormt op zijn beurt een grote uitdaging voor de energietransitie in Nederland.

II. Het verzachten van de gevolgen van negatieve prijzen voor energieproducenten

Negatieve elektriciteitsprijzen dienen als cruciale marktsignalen. Deze signalen stimuleren energievoorzieningen om het reactievermogen van hun elektriciteitscentrales op veranderende marktomstandigheden te vergroten. Producenten die worden geconfronteerd met het vooruitzicht klanten te moeten betalen voor het verbruik van elektriciteit, zijn gemotiveerd om te investeren in flexibelere productiemethoden. Inflexibele elektriciteitscentrales, die niet in staat zijn hun productie snel aan te passen, worden geconfronteerd met economische druk om ofwel flexibeler te worden, ofwel de kosten te dragen van negatieve prijzen.

1) Curtailment

Een belangrijke aanpak om de negatieve elektriciteitsprijzen te verzachten is het beperken van elektriciteitsprijzen. Bij curtailment gaat het om het doelbewust verminderen van de elektriciteitsopwekking door zonne- of windparken. Het kan worden gestart als de prijzen te laag of negatief zijn.

Vanuit financieel perspectief waarborgt het vermijden van negatieve prijzen de winstgevendheid van energieproducenten. Gemiddeld kan een zonnepark met een dynamisch energiecontract gekoppeld aan EPEX day ahead prijzen tot wel 10.000 euro per jaar besparen.

Door hun productie strategisch te beheren kunnen producenten hun inkomstenstromen optimaliseren en de economische levensvatbaarheid van hun activiteiten garanderen.

Is curtailen voor u een oplossing?

Bekijk hieronder uw potentiële besparingen

→ Wilt u het risico van negatieve elektriciteitsprijzen vermijden? U kunt de Teleport gebruiken om automatische inperking van zonne-energie door uw energiehandelaar mogelijk te maken.

2) Batterijopslag

Een andere oplossing om de negatieve elektriciteitsprijzen aan te pakken, is de implementatie van batterij-energieopslagsystemen (BESS).

Batterijen kunnen overtollige energie die wordt gegenereerd tijdens piekproductieperiodes opslaan en deze vrijgeven tijdens piekuren (wanneer de prijzen weer positief worden). Op mondiaal niveau kan het helpen de pieken en dalen in de energievoorziening af te vlakken, het elektriciteitsnet te stabiliseren en de impact van negatieve prijzen te verzachten.

Voor energieopwekkers bieden deze systemen een manier om overtollige energie op te slaan voor later gebruik, waardoor verspilling wordt verminderd, de efficiëntie in de energiesector wordt bevorderd en de winstgevendheid van de productie wordt vergroot.

Om dit te stimuleren heeft de Nederlandse overheid onlangs aangekondigd dat zij subsidie ​​gaat verstrekken aan zonneparken om batterijen te plaatsen. Dit maakt de opslag mogelijk van elektriciteit die wordt opgewekt tijdens momenten van lage prijzen en een overaanbod, zodat deze kan worden verzonden op momenten met hogere prijzen en vraag.

V. Conclusie

De stijging van de negatieve elektriciteitsprijzen op de Nederlandse energiemarkt is een direct gevolg van de snelle groei van hernieuwbare energiebronnen, met name zonne- en windenergie, wat leidt tot een overaanbod in perioden van lage vraag. Dit uitdagende fenomeen vereist innovatieve oplossingen.

Marktsignalen, zoals negatieve prijzen, zetten producenten ertoe aan te investeren in flexibele productiemethoden, waardoor het aanpassingsvermogen van de energiesector wordt vergroot. Curtailment en batterij-energieopslagsystemen komen naar voren als cruciale strategieën bij het verzachten van negatieve prijzen. Door de productie strategisch te beheren en opslagtechnologieën te implementeren, kunnen energieproducenten de winstgevendheid veiligstellen en uiteindelijk de weg vrijmaken voor een duurzamere energietoekomst in Nederland.

Samenvatting

Het artikel onderzoekt het fenomeen van negatieve elektriciteitsprijzen op de Nederlandse energiemarkt, een gevolg van een overaanbod en een lage vraag, vooral als gevolg van de groei van hernieuwbare energiebronnen zoals zonne- en windenergie.

Oorzaken van negatieve prijzen:

• Onbalans tussen vraag en aanbod: een overmatig aanbod en een lage vraag, vooral uit hernieuwbare energiebronnen, leiden tot negatieve elektriciteitsprijzen.

Stijging van negatieve prijzen:

• Statistieken: Nederland kende een aanzienlijke stijging van de negatieve uurprijzen, die in 2023 meer dan 100 gevallen bereikten, wat direct gecorreleerd is met het stijgende aandeel van zonne- en windenergie, die tijdens piekuren meer dan 50% van de elektriciteitsmix uitmaken.

Uitdagingen:

• Kannibalisatie-effect: Een grotere opwekkingscapaciteit uit hernieuwbare energiebronnen verlaagt de elektriciteitsprijzen, waardoor de economische levensvatbaarheid van duurzame energieprojecten wordt aangetast, wat een uitdaging vormt voor de energietransitie in Nederland.

Mitigatiestrategieën:

• Curtailment: Producenten verminderen opzettelijk de elektriciteitsopwekking om negatieve prijzen te voorkomen, waardoor de winstgevendheid wordt vergroot.
• Batterijopslag: Het implementeren van geavanceerde batterijopslagsystemen maakt de opslag van overtollige energie mogelijk voor gebruik tijdens periodes van hoge vraag of negatieve prijsgebeurtenissen, waardoor de efficiëntie wordt bevorderd, verspilling wordt verminderd en de winstgevendheid voor energieproducenten wordt vergroot. De Nederlandse overheid subsidieert nu batterijen voor zonneparken.

Door de productie strategisch te beheren, te investeren in opslagtechnologieën en te reageren op marktsignalen kunnen energieproducenten de negatieve elektriciteitsprijzen verzachten, waardoor een duurzame energietoekomst in Nederland wordt gewaarborgd.

---